حسابداری زیست محیطی

توضیحات

دسته: Sample Data-Articles

منتشر شده در سه شنبه, 06 اسفند 1392 16:02

نوشته شده توسط Super User

مقدمه

در عصر حاضر باتوجه به وجود برخی از محدودیتهای زیست محیطی به ویژه در تجــارت جهـانی و تنگ شدن عرصه رقابت، به ناچار بعضی شركتهای انتفاعی از یك سو برای رفع این محدودیتها و دستیابی به درآمد بیشتر و یا كسب محبوبیت تجاری، مجبور به تحمل هزینه های زیست محیطی بوده و ازسوی دیگر برای ارزیابی مثبت عملكرد خاص حفاظت ازمحیط زیست، ناچار به كاهش هزینه های مزبور هستند.

برای مدیریتبر هزینه های زیست محیطی اولین نیاز لزوم شناسایی آنها است و همین طور هزینه یابیمحیطی فعالیتی است كه می تواند موجب افزایش ارزش شركت گردد. استاندارد بین المللیایزو سری 14000 یك سیستم كنترل مدیریتی است كه عملكرد زیست محیطی شركت را به گونهای تعریف می كند كه نیازمندیهای این استاندارد را پوشش دهد و درمجموع برای این هدفاست كه شركت بتواند فرایندها، ارتباطات و فعالیتهای خود را بدون ضرر به محیط زیستبه انجام برساند. برخی شركتهای تجاری ایرانی ازجمله شركتهای فعال در بورس اوراقبهادار تهران، به ایجاد سیستم مدیریت زیست محیطی اقدام كرده و اگرچه در این راستاهزینه های واقعی به شركت تحمیـل مـی شود، لیكن در مقابل هزینه ها، منافع و ارزشافزوده ای را به دنبال خواهد داشت. موضوع حسابداری فعالیتهای زیست محیطی در قالب یكفعالیت مستقل قابل ارزیابی است و از یك طرف بنابه دلیل پیروی از یك الگوی بهبودمستمر در فرایند اجرای ممیزی زیست محیطی، بازخورد لازم سیستم اطلاعاتی حسابداری،تكمیل كننده ممیزی مزبور بوده، امكان ارزیابی عملكرد مدیران را در راستای بهبودمستمــر عملــی می سازد. ازطرف دیگر، گزارشگری مالی برون سازمانی، درخصوص عملكردزیست محیطی، می تواند هزینه و منفعت برنامه های زیست محیطی و اهــداف مــدیــریت رابرای استفاده كنندگان خارجی فراهم سازد و اگرچه برخی از منافع ناشی از تحمل هزینههای زیست محیطــی صرفاً كیفی است و قابل اندازه گیری عینی نیست، لیكن با افشایمناسب در گزارشگری مالی می توان دیدگاه مثبتی در میان سهامداران و بازار سرمایهایجاد كرد و به تبع آن ازطریق افزایش (PRICE/EARNING PERSHARE)P/E ونهایتاً افزایش ارزش روز سهام، موجب افزایش ثروت سهامداران گردید.      

 باتوجه به مشكل عدم وجود اطلاعات حسابداری با صحت و دقت بیشتر در شركتهایی كه در كنارفعالیت اصلی خود، فعالیتهــای زیست محیطــی را هم مدیریت می كننــد، ضــرورت وجودیك سیستم هزینه یابی مناسب احساس می شود.  

درحال حاضر نگرش تازه ای نسبت به آثار زیست محیطی ناشی از فعالیت صنعتی موسسات انتفاعی بروز كرده است كه این موضوع نگاه موسسات انتفاعی را از طراحی محصول و فرایندها تا خدمات پس از فروش دچار تغییرات عمده ای كرده است. این درحالی است كه ارزش واقعی منابع طبیعی ازجمله هوا، زمین، آب و غیرو كه برای تولید محصولات مختلف صرف می شود، در بهای تمام شده محصولات تولیدی به درستی منعكس نمی شود و صنایع سبز علی رغم تحمل هزینه های محیطی داخلی نسبت به صنایع غیرسبز مشابه، محصولاتی با كاربرد یكسان تولید می كنند. از این رو مدیریت نه تنها درخصوص كارآیی و اثربخشی فعالیت موسسه تحت سرپرستی خود مسئول است بلكه در مقابل هر آنچه كه در قبال فعالیت انتفاعی، درمورد مشكلات محیطی بروز می كند، نیز مسئول است. یك واحد انتفاعی دركنار مسئولیتهای اقتصادی ناچار است مسئولیت محیطی و یا اجتماعی را نیز بپذیرد.

حسابداری زیست محیطی

حسابداری محیط زیست كاربردهای متفاوتی دارد كه ازجمله می توان حسابداری درآمد ملی، حسابداری مالی و یا حسابداری مدیریت را نام برد، درحالی كه حسابداری درآمد ملی از دیدگاه یك مقیاس اقتصاد ملی به منابع و مصارف طبیعی نگاه می كند لیكن حسابداری مالی از نگاه استفاده كنندگان گزارشهای مالی به جهت تصمیم گیری و ارائه مسئولیتهای عمومی موضوع را بررسی می كند و بالاخره حسابداری مدیریت به عنوان یك سیستم اطلاعاتی با هدف پشتیبانی تصمیمات مدیریتی به موضوع نگاه می كند.

به جهت حساسیت موضوع زیست محیطی چه به عنوان یك الزام برون سازمانی و یا درون سازمانی، حسابداری زیست محیطی با قصد هزینــه یابی فعالیتهای زیست محیطی پیوند می یابد و موضوع هزینه به جهت واقعی بودن آن و تاثیری كه برعملكرد اقتصادی بنگاه انتفــاعی می گذارد بسیار حائزاهمیت است. آثار هزینه های زیست محیطی در فعالیت اقتصادی زمانی قابل توجیه خواهدبود كه نكات مثبتی در عملكرد آتی بنگاه انتفاعی به همراه داشته باشد.

هزینه یابی زیست محیطی

حسابداری مدیریت به عنوان یك سیستم پشتیبانی تصمیم در برخورد با هزینه های واقعی متحمله توسط بنگاه تجاری به ناچار هزینه های زیست محیطی را از سایر هزینه ها تفكیك كرده و با نگاهی متفاوت به ارائه اطلاعات مالی در این خصوص می پردازد. مدیریت بر هزینه از یك سو با عوامل خارجی و از سوی دیگر با عوامل داخلی بنگاه اقتصادی درگیر است. اگر عامل خارجی را رضایتمندی مشتری تلقی كرده، آنگاه كاهش هزینه ازطریق شناسایی عوامل آن با هدف حذف فعالیتهای بدون ارزش افزوده مواجه است و طیف آن عوامل از طراحی محصول تا خدمات پس از فروش را شامل می گردد. درحالی كه عامل خارجی، رضایتمندی زیست محیطی باشد، آنگاه كاهش هزینه از طریق شناسایی عوامل آن با هدف حذف فعالیتهای بدون ارزش اقتصادی مشكل خواهدشد. به عبارتی هزینه های زیست محیطی گاهی فاقد ارزش افزوده قابل تقویم بوده و بنگاه اقتصادی بنابه این محدودیت تمایلی به حذف فعالیتهای مخرب زیست محیطی نــدارد،لیكـن كنترل و كاهش هزینه این گونه فعالیتها را برنامه ریزی می كند و این به آن معنــا است كــه مدیریت بر هزینه زیست محیطی با هدف رضایت محیطی عملی است و برای انجام آن ناگزیر به تفكیك هزینه و انتخاب شاخصهای مناسب است.

گزارشگری زیست محیطی

از آنجایی كه حسابداری زیست محیطی گزارشگری زیست محیطی را نیز دربردارد و عملكرد زیست محیطی از دید استفاده كنندگان گزارشهای مالی حائزاهمیت است، لیكن اهداف گزارشگری عملكرد اقتصادی با اهداف گزارشگری زیست محیطی كاملاً انطباق نداشته، لذا به جهت محدودیت موجود در علائق استفاده كنندگان، نیاز به الزامات گزارشگری ویژه احساس می گردد.    

از آن جهت كه بنگاههای انتفاعی مخارجی را تحت مــوضــوع زیست محیطی متحمل می شوند، لذا ارائه یك تصویر از عملكرد زیست محیطی كه حاوی منافع حاصل از تحمل هزینه های مزبور باشد، باتوجه به ساختار موجود حسابداری، دشوار است، به این جهت بسیاری ازبنگاههای انتفاعی هزینه فعالیتهای زیست محیطی را بدون مقابله با منافع آن، تنها به عنوان اقلام هزینه ای منظور كرده و در گزارشگری مالی به گونه ای موثر آنها را افشاء نمی كنند.

افشای هزینه های زیست محیطی در راستای حفظ ثروت سهامداران موجبات افزایش ارزش بنگاه انتفاعی را فراهم می سازد. و اگرچه منافع اینگونه هزینه ها قابل تقویم به ریال نیست، ولی درعین حال ایجاد تمایز در بنگاه انتفاعی به عنوان یك صنعت سبز را موجب می گردد و علی رغم وجود مزیتها در حفظ بــازار رقابتی در میان صنایع مشابه غیرسبز، از طـــریق ایجاد محبوبیت اجتماعی، آثار مفید و مـــوثری بر قیمت سهام اینگونه بنگاهها در بازار بــورس اوراق بهادار خواهد داشت، لذا گزارشگری زیست محیطی با نگــاه دقیق تری باید موردتوجه مدیران واحدهای اقتصادی باشد، به ویـــژه واحدهایی كه در زمینه زیست محیطی متحمــل مخارج زیادی می گردند

عوامل بازدارنده توسعه حسابداری محیط زیست

با توجه به رشد روزافزون جمعیت و محدود بودن منابع طبیعی در دسترس، امروزه مسئله حفاظت از محیط زیست به‌عنوان یكی از مهمترین مسائل جامعه بشری مطرح شده است. نكته حائز اهمیت این است كه حفظ محیط زیست محدود به مرزهای سیاسی و جغرافیایی نیست و اهتمام جمعی همه ساكنان كره زمین را می‌طلبد. با نگرش سیستمی، مسئله حفظ محیط زیست نیازمند یك سیستم مدیریت زیست‌محیطی است كه به‌صورت یكپارچه با سایر سیستمهای مدیریتی به اجرا درآید. سیستم اطلاعات حسابداری به‌عنوان جزء مهمی از سیستم اطلاعات مدیریت می‌تواند نقش بسزایی در كمك به حفاظت از محیط زیست از سوی شركتهای تولیدی آلاینده برعهده بگیرد. اینكه مخارج مصرف شده برای محیط زیست از سوی شركت چگونه در حسابها منعكس شود یا نحوه افشای آنها چگونه باشد مسائلی است كه حسابداری می‌تواند با پرداختن به آنها رویه و اطلاعات مناسبی برای مدیریت ارائه كند. اما لازمه چنین كمكی مستلزم وجود قوانین و مقررات جهت حفاظت محیط زیست برای شركتهای تولیدی و همچنین ایجاد رهنمودهای حسابداری لازم از سوی مجامع حرفه‌ای حسابداری است. از سوی دیگر آگاهی و اهمیت دادن مدیران به سیستمهای كنترلی محیط زیست در شركت می‌تواند موجب كاهش آلودگی شود.

با توجه به اینكه در طی سالهای اخیر وضعیت آلودگی كشورمان روند افزایشی داشته است و شركتهای تولیدی در این زمینه سهم زیادی دارند بر آن شدیم تا با نشان دادن نقش حسابداری در جهت كمك به كاهش آلودگی از طریق تاثیر مخارج و افشای مالی و ارائه اطلاعات مناسب به مدیریت، قدمی هر چند ناچیز در این زمینه برداریم.

“بحران آلودگی هوا بویژه در تهران به‌حدی رسیده است كه كارشناسان می‌گویند برای نجات جان هزاران سالخورده و بیمار باید چاره‌ای اساسی اندیشیده شود. هنوز آماری از قربانیان آلودگی هوا در تهران منتشر نشده است، اما می‌توان حدس زد آلودگی هوا، عامل مرگ انبوهی از 19000 قربانی سكته‌های قلبی و مغزی در سال 1371 بوده است” .

“حدود 60 درصد صنایع كشور، در تهران و پیرامون آن متمركز شده است. این تراكم غیراصولی و بی‌رویه فیزیكی از علل اصلی آلودگی شدید هوا و محیط زیست است”

روابط نزدیك اقتصادی، سیاسی، بازرگانی، صنعتی، فرهنگی و آموزشی ایران با برخی از كشورهای پیشرفته جهان سبب شده است كه دامنه پیشرفت و توسعه تكنولوژی كشور ما را نیز دربر بگیرد.

نیاز به نوعی سیستم مقدماتی برای تدوین و رسمیت بخشیدن به مسائل، بخصوص با توجه به كیفیت موجود اطلاعات زیست‌محیطی، در درجه اول اهمیت قراردارد. گرایش هواداری از محیط زیست به‌عنوان یك فلسفه، طرفداران فراوانی یافته است. با این حال هنوز جای حسابداری در ایفای نقش در كمك به حفاظت محیط زیست از طریق ارائه و افشای اطلاعات در این زمینه به استفاده‌كنندگان داخلی و خارجی، خالی است. دستیابی به گزارشهای حسابداری محیط زیست در كنار سایر گزارشها می‌تواند جامعه را به‌طور كامل در جریان پیشرفت رسیدگیها به خطرات زیست‌محیطی موجود و آینده قرار دهد.

عوامل موثر در توسعه محیط زیست

در تحقیقی كه برای بیان عوامل بازدارنده توسعه حسابداری محیط زیست در ایران صورت گرفت سه فرضیه به شرح زیر تدوین شده است:

فرضیه اول‌ـ بین استقرار ضوابط و استانداردهای زیست‌محیطی و توسعه حسابداری محیط زیست رابطه معنیداری وجود دارد.

فرضیه دوم‌ـ بین وجود مجامع و گروههای متخصص زیست‌محیطی و توسعه حسابداری محیط زیست رابطه معنیداری وجود دارد.

فرضیه سوم‌ـ بین آگاهی مدیران از اهمیت و اثرات استفاده از سیستمهای كنترلی محیط زیست و توسعه حسابداری محیط زیست رابطه معنیداری وجود دارد.از روش تحقیق زمینه‌یابی، برای شناخت دیدگاههای افراد صاحبنظر و ذینفع استفاده شده است و در این روش از پرسشنامه برای تعیین نظرات موافق و مخالف با طرح یا الگوی جدید استفاده می‌شود.

در سه فرضیه این تحقیق، متغیر وابسته«توسعه حسابداری محیط زیست» بوده كه می‌خواهیم تاثیر متغیر مستقل را برآن معلوم و مشخص سازیم و متغیرهای مستقل شامل «ضوابط و استانداردهای زیست‌محیطی» در فرضیه اول و «وجود مجامع و گروههای متخصص زیست‌محیطی» در فرضیه دوم و «آگاهی مدیران از اهمیت و اثرات استفاده از سیستمهای كنترلی محیط زیست» در فرضیه سوم هستند.

این تحقیق شامل شركتهایی است كه سهم چشمگیری در آلودگی محیط زیست دارند اما تعداد درخور توجهی از صنایع آلاینده عمدتاً دولتی و نظامی‌اند و از شمول گزارشگری برون‌سازمانی معافند و از نظام حسابداری بازرگانی پیروی نمی‌كنند و برخی هزینه‌ها از جمله هزینه‌های محیط زیست را درنظر نمی‌گیرند؛ لذا این شركتها مشمول جامعه آماری این تحقیق نیستند. از طرفی دیگر چون 60 درصد صنایع كشور در اطراف تهران تمركز یافته‌اند لذا جامعه آماری این تحقیق تمامی شركتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را كه آلاینده محیط زیست هستند و در محدوده استان تهران قرار گرفته‌اند، دربر می‌گیرد.

در این تحقیق از آزمونهای زیر استفاده شده است:

·        آزمون اعتمادپذیری كرن‌باخ،

·        آزمون t استیودنت،

·        آزمون نسبت موفقیت در جامعه.

یافته‌های تحقیق

براساس بررسیهای انجام گرفته برروی اطلاعات به‌دست آمده از پرسشنامه، بیشتر پاسخ‌دهندگان اعتقاد دارند كه قوانین و مقررات محیط زیست مربوط به شركتهای تولیدی از نظر تئوری و عملی دارای ضعف و نقص است و این قوانین توانایی وادار كردن شركتها به‌رعایت موارد حفاظت محیط زیست ندارد زیرا اولاً بیشتر انها قدیمی است و مجازاتهای وضع شده در آنها با وضعیت امروز جامعه تناسب ندارد و ثانیاً از ضمانت اجرایی كافی برخوردار نیست، لذا نیاز به اصلاح یا تدوین قوانین جدید برای جلوگیری یا كاهش خسارات زیست‌محیطی شركتهای آلاینده بسیار ضروری است. همچنین به‌نظر پاسخ‌دهندگان وجود استانداردی درخصوص نحوه برخورد با مسائل زیست‌محیطی و انعكاس آن درحسابها و افشای اطلاعات مربوطه لازم است و این رهنمود را می‌توان توسط مجامع حرفه‌ای حسابداری مانند هیئت تدوین استانداردهای حسابداری ارائه كرد زیرا این مجامع می‌توانند شركتها را به رعایت این رویه‌ها ملزم كنند و اطلاعات افشا شده بر این اساس ممكن است بر تصمیمات استفاده‌كنندگان صورتهای مالی تاثیر بگذارد.

در نظرسنجی انجام گرفته در این تحقیق، مشخص شد كه از 72 شركت حاضر در نمونه، 63 شركت دارای آلودگی هوا بوده‌اند و 5/85 درصد این شركتها اعلام داشته‌اند كه از فیلتر یا ابزار مناسب دیگری برای كاهش یا جلوگیری آلودگی استفاده می‌كنند و بقیه شركتها فاقد این سیستمهای جلوگیرنده آلودگی هستند. 80 درصد شركتهایی كه از ابزارهای كنترلی محیط زیست استفاده می‌كنند هر سال اقدام به مرمت این ابزارها می‌كنند و بیش از نیمی از آنها اعلام داشته‌اند كه این مخارج برای شركتها سنگین نیست و تحت عنوان مناسبی در حسابها منعكس نمی‌شود و در مقایسه با سایر هزینه‌ها نیز اهمیت چندانی ندارد. با توجه به این كه آلاینده‌های این شركتها برای جامعه مضر است و هر روز خبرهای متعدد درباره خسارات آن به اشخاص و محیط می‌شنویم می‌توان نتیجه گرفت كه این شركتها به‌علت نبود قوانین و مقررات، اهمیت چندانی به صرف مخارجی برای جلوگیری یا كاهش آلاینده‌های خود نمی‌دهند.

از طرف دیگر از 72 شركت حاضر در نمونه، 70 شركت دارای ضایعات بوده‌اند و 5/85 درصد آنان اعلام كرده‌اند كه ضایعات آنان از فرایند تولیدی شركت ناشی می‌شود و از این عده، 3/85 درصد گفته‌اند كه در شركتهای مولد ضایعات، امكان بازیافت ضایعات وجود دارد، اما اطلاعات به‌دست آمده نشان می‌دهد كه فقط 4/44 درصد آنان می‌توانند ضایعات را بازیافت كنند و بقیه این كار را انجام نمی‌دهند. جالب اینجاست كه از میان شركتهایی كه ضایعات را بازیافت نمی‌كنند 1/66 درصد گفته‌اند كه برای جابه‌جایی ضایعات مخارجی را متحمل می‌شوند و مابقی خرجی در این زمینه ندارند! پس باید دید چگونه ضایعات بازیافت نشده بدون هیچ هزینه‌ای دفع می‌گردند!  همچنین شركتهایی كه دارای آلودگی ضایعات هستند برای مخارج این آلودگی غالباً سرفصل مشخصی ندارند و میزان مخارج این آلودگی نیز برایشان با اهمیت نیست.    

از میان شركتهای حاضر در نمونه، 60 درصد اعلام كرده‌اند كه اقداماتی برای كاهش آلاینده‌های خود انجام داده‌اند و 83 درصد همین شركتها ابراز داشته‌اند نتیجه این اقدامات، ثمربخش بوده است و سرانجام باید گفت كه در بین شركتها، 58 درصد اظهار داشته‌اند توانایی لازم برای اطلاع‌رسانی به افراد جامعه را دارند. از همین تعداد 6/58 درصد نتیجه این كار را ثمربخش دانسته‌اند.           

نتیجه گیری در این تحقیق كوشیده‌ایم عواملی را كه موجب توسعه نیافتن حسابداری محیط زیست در ایران شده است بررسی و بیان كنیم و با ایجاد توجه از دیدگاه حسابداری به محیط زیست، تلاشی در جهت حفاظت از محیط زیست انجام داده باشیم. به‌عبارت دیگر به‌دنبال این بودیم كه برای حفاظت از محیط زیست راه‌حلی از دید حسابداری ارائه كنیم و از طرف دیگر جایگاه حسابداری محیط زیست را نیز تبیین نماییم و برای پرسشهای زیر پاسخهایی بیابیم:

• آیا شركتهای آلاینده محیط زیست مجبور به انجام مخارج زیست‌محیطی در جهت كاهش یا جبران آلاینده‌های خود هستند؟

• آیا شركتها رهنمود یا رویه مناسبی برای برخورد و انعكاس مخارج محیط زیست دارند؟

• آیا مدیران برای جامعه و محیط زیست اهمیت قائل هستند و در جهت حفاظت از آن تلاش می‌كنند؟

• آیا مدیران می‌توانند به جامعه اطلاعات مناسبی درباره مخارج زیست‌محیطی سازمان و همچنین سیستمهای كنترلی آن ارائه دهند؟

در پاسخ به مسائل و مشكلات، نیاز به قوانین و مقررات مناسب و بهنگام و لزوم توجه مجامع حرفه‌ای حسابداری به موضوع حسابداری محیط زیست و همچنین توجه و آگاهی مدیران به سیستمهای كنترلی حفاظت از محیط زیست و سعی در انجام مخارجی در جهت جبران آلودگی را مطرح كردیم.

به‌طور مشخص می‌توان نتایج این تحقیق را به‌شرح زیر بیان كرد:

1ـ ملاحظات زیست‌محیطی در نتیجه استفاده نامتناسب از منابع طبیعی به‌وجود آمده است. این امر مفهوم توسعه‌ای ناپایدار را پدید آورده كه هدف آن شناسایی هزینه‌های استفاده از منابع طبیعی و ارتقای برابری بین‌نسلی است. همزمان با تخریب محیط زیست كه اخیراً از حدود آستانه گذشته، شرایط لازم برای حسابداری منظم محیط زیست جهت ارتقای سطح شفافیت و پاسخگویی شركتها و موسسه‌ها به‌وجود آمده است.

حسابداری محیط زیست نه‌تنها باید یك سیستم هشداردهنده كافی را برای حوادث زیست‌محیطی فراهم آورد، بلكه در نهایت ملاحظات اكولوژیك را در حاكمیت نیز ارتقا بخشد. در حالی‌كه می‌توان با برجسته كردن توجه فوری و متمركز، آغازی مقدماتی را در این زمینه پدید آورد نیاز به یك قانون جامع جهت پرداختن به مسئله لوازم افشا و حسابداری آنها در یك حالت نظام‌مند همچنان وجود خواهد داشت.

2ـ یكی از گامهای اولیه و در عین‌حال اساسی وموثر در جهت مقابله با آلودگی و انهدام محیط زیست و نیز تعقیب و مجازات مرتكبین جرایم علیه محیط زیست، تدوین و تنظیم قوانین و مقررات حوزه‌های مختلف محیط زیست است. كشورها به‌منظور موفقیت هرچه بیشتر در جهت حمایت از محیط زیست و جلوگیری از انواع آلودگیها و انهدام مظاهر محیط زیست، تلاش دارند با توجه به توسعه و پیشرفت صنعت و تكنولوژی و ایجاد اشكال جدید آلودگی و نیز تجربیاتی كه در رویه قضایی به‌دست می‌آورند، قوانین و مقررات مترقی و در عین‌حال موثر و مفید را تصویب و اجرا كنند. در زمینه قوانین و مقررات مربوط به محیط زیست در كشور ما، با توجه به تحولات و رشد صنایع و دگرگونی و بروز انواع آلودگیها، ضروری است قوانین و مقررات زیست‌محیطی مختلفی در زمینه‌های گوناگون، بویژه در زمینه‌هایی كه خلاء بیشتری وجود دارد تدوین و تصویب گردد. همچنین برخی از قوانین و مقررات مربوط به شركتهای آلاینده محیط زیست نیازمند بازبینی و اصلاح است، تا شركتها با توجه به وضعیت امروزی بتوانند مفید واقع گردند. وضع و اصلاح قوانین، منجر به پیگیری و توجه بیشتر شركتها نسبت به جلوگیری از ایجاد آلاینده‌ها یا كاهش آنها و ارائه گزارش درباره وضعیت عملكردشان درمورد نحوه برخورد با آلاینده‌ها و روشهای به‌كار گرفته شده برای جلوگیری یا كاهش آلودگی خواهد بود.

3ـ سازمانها برای استفاده و به‌كارگیری این سیستم حسابداری نیاز به آشنایی با آن و داشتن رویه و رهنمود مناسبی، كه از سوی مراجع تدوین‌كننده الزامی شده باشد، دارند. پس لازم است مراجع تدوین‌كنندة رهنمود در زمینه حسابداری، رویه و دستورعمل مناسبی در مورد نحوه برخورد سازمانها با مخارج زیست‌محیطی ارائه دهند تا در نهایت منجر به ایجاد و به‌كارگیری عمومی حسابداری محیط زیست شود.

4ـ سازمان حفاظت محیط زیست علاوه بر مسئولیت تهیه و تدوین و اعلام استانداردهای لازم و یا تكمیل استانداردهای موجود، لازم است امر هدایت جریان تنویر افكار عمومی و آموزش مدیران ارشد در رابطه با استانداردهای جهانی محیط زیست را به‌دست گیرد. پایه اصلی استانداردهای سری ایزو 14000 (ISO 14000) تعهد و اعتقاد قلبی مدیریت ارشد به لزوم حفظ محیط زیست و مسئولیت در قبال نسل بعدی است و این مهم تنها از طریق آموزش مدیران مسئول در جهت آشنایی با آلودگیهای ناشی از صنایع، اثرات مخرب آنها بر محیط زیست، راههای كاهش آلودگی و قوانین و مقررات و استانداردها انجام می‌گیرد و در صورتی‌كه مدیران به نظامهای جلوگیرنده آلودگی و حفاظت محیط زیست اهمیت دهند خواهان انجام مخارجی برای جبران خسارات زیست‌محیطی می‌شوند و می‌كوشند بدرستی نحوه برخورد خود را در حفاظت از محیط زیست برای جامعه افشا كنند و این قدم آخر از طریق سیستم اطلاعات حسابداری به‌عنوان ابزاری مناسب برای كمك به مدیریت انجام می‌گیرد.

5ـ حسابداری محیط زیست شامل مجموعه فعالیتهایی است كه موجب افزایش توان سیستمهای حسابداری در جهت شناسایی و ثبت و گزارشگری آثار ناشی از تخریب و آلودگی محیط زیست می‌شود. با توجه اینكه در طی سالهای اخیر وضعیت آلودگی كشور ما روند افزایشی داشته و شركتهای تولیدی در این زمینه سهم زیادی داشته‌اند، توجه به حسابداری محیط زیست بسیار لازم و ضروری است. در سایر كشورها مفهوم گزارشگری مخارج زیست‌محیطی شركتها از چند دهه قبل آغاز شده و تحقیقات بسیاری در این زمینه صورت گرفته است. اما با اینكه اكنون، ما در ایجاد خسارات به محیط زیست و آلودگیهای مختلف در حال سبقت از بسیاری از كشورها هستیم، در این زمینه تحقیقات مناسبی صورت نگرفته است.

با توجه به نتایج این تحقیق می‌توان پیشنهادهای زیر را ارائه كرد:

1ـ توسعه نیافتن حسابداری در زمینه برخورد با مخارج محیط زیست در درجه اول به این علت است كه شركتها الزام و اجباری در این زمینه ندارند لذا بازبینی و توجه به اصلاح یا تدوین برخی قوانین لازم است.

2ـ‌ نبود دستورعمل اجرایی درباره نحوه برخورد و انعكاس مخارج زیست‌محیطی، شركتها را با مشكل نحوه انعكاس رو به‌رو ساخته و موجب به‌كارگیری رویه‌های متفاوت شده است. پس لازم است رهنمود یكنواخت و مناسب تهیه و تدوین گردد تا عملكرد زیست‌محیطی سازمانها نیز به اطلاع استفاده‌كنندگان اطلاعات مالی برسد.

3ـ در آموزش حسابداری، باید ضمن تدریس پیشرفتهای حسابداری، نیازهای جامعه مورد توجه قرار گیرد و یكی از این نیازها وجود محیطی سالم و پاك برای زیستن است. لذا لازم است توجهی هر چند ناچیز در مباحث حسابداری به محیط زیست و نحوه انعكاس مخارج آن صورت پذیرد.    

4ـ دانشگاهها باید با فراهم آوردن منابع مطالعاتی از سایر كشورها، امكان بررسی و تحقیق در هر زمینه از مشكلات جامعه كه با حسابداری مرتبط می‌باشد را ایجاد نمایند.

به‌علاوه، توجه پژوهشگران به عرصه‌های زیر می‌تواند به توسعه حسابداری محیط زیست در ایران كمك كند:

-1 تحقیق حاضر درباره عوامل بازدارنده توسعه حسابداری محیط زیست در ایران انجام شده است و به‌طور كلی این سیستم را معرفی می‌كند. محققان می‌توانند براساس جزئیات به تكمیل این تحقیق بپردازند مثلاً روی بدهیهای محیط زیست یا نحوه برخورد با مخارج محیط زیست یا نحوه افشا و... به تحقیق بپردازند.

2ـ تحقیق حاضر درباره شركتهای سهامی عام پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار صورت گرفته است. می‌توان این تحقیق را در مورد شركتهای دولتی كه از استانداردهای خاص خود پیروی می‌كنند انجام داد.

3ـ مشكلات و خسارات شركتها با محیط در كشور ما روزبه روز افزایش می‌یابد و در نتیجه نیاز به سیستم حسابداری جهت انعكاس مخارج شركتها بیشتر می‌شود. نیاز به تحقیقاتی در زمینه نحوه افشای گزارشهای اجتماعی و تاثیر آن بر تصمیم سرمایه‌گذاران یا قیمت سهام و... را می‌توان مورد توجه قرار داد.

4ـ برای اینكه از نحوه انعكاس صحیح مخارج زیست‌محیطی در گزارشهای شركتها مطمئن شویم نیاز به اشخاص یا گروههایی داریم تا بر آنها نظارت و اظهارنظر كنند. لذا حسابرسی مخارج زیست‌محیطی شركتها نیز می‌تواند برای جامعه ما بسیار ضروری باشد

منبع : سازمان حسابرسي

• < قبلی
• بعدی >