مقدمه

کشور پهناور و باستانی ما با فرهنگ و تمدنی چند هزار ساله دارای جایگاه خاصی در بسیاری از زمینه های علمی بوده است و به لحاظ استعدادهای معدنی و بهره برداری از معادن نیز سوابق طولانی و قدیمی در ایران وجود دارند. میزان ذخایر و تنوع مواد معدنی در کشور ما واقعاً شگفت انگیز است و بدین لحاظ توانمندیهای بالقوه در ایران از بسیاری از کشورهای دیگر جهان به مراتب بیشتر می باشد.

انواع ذخایر عمده سنگ آهن، مس، سرب، روی، ذغالسنگ، کرومیت، طلا، مواد معدنی غیرفلزی و خصوصاً سنگهای تزئینی و ساختمانی در ایران به نحوی می باشند که با این حجم و تنوع از نعمات الهی ، نباید وابستگی مطلق به نفت در اقتصاد ما بعنوان یک اصل اساسی مطرح باشد. بدیهی است که این امر زمانی تحقق می یابد که ظرفیت و نقش مهم بخش معدنی به درجه مطلوبی برسد و سهم آن در تولید ناخالص ملی به میزان کفایت و لزوم ترقی نماید.

میزان ذخایر احتمالی 57 میلیارد تنی و ذخیره قطعی 37 میلیارد تنی حدود 5000 معادن محتلف در ایران که 3500 معدن آن فعال می باشند و استخراج تقریبی سالیانه 200 میلیون تن از انواع مواد معدنی، مسلماً باید مورد توجه واقع شود و انتظار رونق و شکوفایی اقتصادی نباید چندان توقع عمده ای محسوب گردد.ولی وضعیت بخش معدنی کشور، با همۀ قابلیت ها و مزیت های موجود چندان مطلوب و قابل قبول نمی باشد، زیرا براساس اعلام آخرین نظرات و آمار و اطلاعات توسط مسئولین محترم وزارت صنایع و معادن، میزان استخراج و برداشت از ذخایر معدنی حدود 5/0 درصد است، در حالی که حداقل باید حدود یک درصد از ذخایر احتمالی 57 میلیارد تنی مورد بهره برداری قرار گیرد و میزان استخراج 200 یا 230 میلیون تنی باید حدوداً دو برابر یعنی 500 میلیون تن باشد. و همچنین استانداردهای اکتشاف که حدود 2000 متر اعلام گردیده قطعاً متناسب به نظر نمی رسد و نیاز به افزایش دارند.

اما نظر باینکه این مقاله توسط انجمن سنگ ایران ارائه می گردد لذا با توجه به اهداف و برنامه های انجمن بعد از مسائل کلی ذکر شده و در چارچوب سرفصل های مشخصی که بترتیب بیان خواهد شد به بحث و بررسی در خصوص ذخایر و معادن سنگهای تزئینی و صنایع فرآوری و معدنی وابسته به آنها می پردازیم.

عنایت به این نکته ضروری است که انجمن سنگ ایران اولین و تنها تشکل فراگیر درصنعت سنگ کشور می باشد که از سال 1379 فعالیت خود را آغاز نموده و با توجه به جایگاه این انجمن در صنعت مذکور ضمن تمرکز مطالب بر روی انواع سنگهای تزئینی و ساختمانی، امید است که مسئولین محترم براساس اهمیت این نوع از مواد معدنی بعنوان یکی از مهم ترین بخش های معادن در کشور و میزان گسترده فعالیت بخش خصوصی حداکثر مساعدت و همراهی خود را برای ارتقاء صنعت سنگ کشور و رفع موانع موجود مبذول نمایند. 

وضعیت ذخایرمعادن سنگهای ساختمانی وتزئینی وصنایع وابسته وسوابق فعالیتها دراین بخش:

بهره برداری و استفاده از انواع سنگ ها از دیر باز در کشور ما متداول و رایج بوده است و آثار متعدد باستانی موجود بیانگر آگاهی و توانایی دیرینه ایرانیان در خصوص استخراج و کاربرد سنگ در ابنیه و ساختمانهای مختلف می باشند و به عبارتی ایران از جهت سابقه بهره برداری انواع سنگهای تزئینی قطعاً جزء کشورهای شاخص و قدیمی در جهان محسوب می گردد. و خوشبختانه امروزه نیز ایرانیان با توجه به سوابق طولانی گذشته در امر بهره برداری معادن سنگ فعالیت های وسیع و گسترده ایی را بعمل می آوردند و با حدود 12 میلیون تن استخراج از معادن مختلف ایران بعد از چین در رده دوم جهان قرار دارند و از سوی دیگر وجود حدوداً 5500 تا 6000 کارخانه فرآوری سنگ های تزئینی در کشور ما مبین این مطلب است که توانمندی و قابلیت های موجود در این بخش واقعاً درخور توجه و بسیار متنوع می باشند.

جدول: آماری از میزان ذخایر و معادن سنگهای تزئینی در سال 1386

ماده معدنی          فعال      غیرفعال  در حال تجهیز       میزان استخراج واقعی (تن)    ذخیره (هزارتن)

مرمریت   315      139      30        4660159           664156

تراورتن    199      33        14        2367115          85105

سنگ چینی         96        55        3          4149352          215916

مرمر       47        27        4          11010  3780

گرانیت    286      116      14        1350599          1410865

جمع      943      370      65        12637326         2379822

با بررسی آمار و اطلاعات مندرج در جدول فوق و اشاره به چند مورد دیگر، مزیت ها و قابلیت های سنگهای تزئینی در کشورمان با وضوح بیشتری مشخص خواهند شد. جمع کل معادن سنگ 1378 معدن است که از این تعداد پیش از 50 درصد آن یعنی حدود 508 معدن در سال 1386 فعال و مورد بهره برداری بوده اند. لذا تعداد کل معادن سنگ حدود 1370 معدن در بخش خصوصی و تعاونی و فقط 8 معدن مربوط به شرکتهای دولتی می باشند.

در زمینه اشتغال در معادن سنگ تزئینی حدوداً بیش از 20 هزار نفر مشغول به فعالیت هستند. حال اگر به میزان ذخایر و استخراج سالیانه توجه نمائیم و همچنین صنایع فرآوری، بخش ساخت و تولید ماشین آلات و تجهیزات و صادرکنندگان نیز مورد نظر قرار گیرند مسلماً توصیف معادن سنگهای تزئینی بعنوان یکی از مواد معدنی خاص و شاخص ،کاملاً قابل درک بوده و مشخص می گردد که این بخش در صورت رسیدگی به مسائل و مشکلات و رفع موانع موجود می تواند جایگاه عمده ایی در سطح داخلی و خارجی را به خود اختصاص دهد.

با توجه به عنوان این بخش از مقاله و جهت آگاهی و اطلاع بیشتر خوانندگان گرامی از صنایع فرآوری سنگهای تزئینی اشاره مختصری به تاریخچه کارخانجات مذکور در ایران نیز ضروری به نظر می آید. براساس بررسی سوابق موجود، استفاده از سنگ به صورت پلاک از حدود 60 سال قبل در کشور ما رواج یافته است و در سالهای قبل از آن تهیه و تولید پلاک های سنگی به میزان بسیار محدود و با استفاده از ابزار و ادوات دستی و ابتدایی جهت امکان متبرکه انجام می شده است.

در سال 1307 جهت احداث کاخ مرمر اولین دستگاه برش سنگ که در واقع نوعی اره با تیغه های آهنی بود و دستگاهی مشابه آن برای تأمین سنگ ساختمان دادگستری نصب و راه اندازی گردید، و در سال 1317 نخستین کارخانه سنگبری ایران توسط آستان قدس رضوی در مشهد آغاز به فعالیت نمود که این کارخانه ساخت آلمان بوده و برای تهیه و تأمین سنگهای پلاک مرقد مقدس حضرت امام رضا (ع) تأسیس شده بود که پس از راه اندازی و شروع به تولید، محصولات آن برای ساخت ساختمانهای دیگری مانند بانک مرکزی در تهران، بانک سپه (شعبه مرکزی)، کاخ مرمر، و... نیز مورد بهره برداری قرار گرفت.

از آنجائیکه صنعت سنگ در ایران سیر تحولی و پیشرفت نسبتاً کُندی را داشته است و این قابلیت و مزیت با اهمیت به نحوه شایسته و مناسبی مورد توجه واقع نگردیده لذا تا مدتها بهره برداری از معادن و بُرش یا سایش سنگها و به عبارتی فرآوری آنها و نوع بارگیری و تخلیه با استفاده از فنون ساده و اولیه استمرار داشته است و سال 1345 اره تیغه ای خارجی برای اولین بار در ایران نصب و راه اندازی گردید، و بتدریج کارخانجات فرآوری سنگ از حالتهای ابتدایی خارج شده و کم و بیش استفاده از علوم و فنون و ماشین آلات و تجهیزات معدن در آنها مرسوم و متداول گردیده است و امروزه علیرغم وجود آمار و اطلاعات کامل ، ولی بر مبناء مستندات و نظرات دست اندرکاران حدود 5500 الی 6000 واحد فرآوری سنگ های تزئینی در سراسر کشور مشغول به فعالیت هستند که بطور تقریبی توان بالقوه تولید این کارخانجات حدوداً بیش از یکصد میلیون مترمربع از انواع سنگها در سال می باشد و البته برای حصول این میزان سنگ فرآوری شده حداقل 15 میلیون تن سنگ خام در سال مورد نیاز است.

صنعت سنگ در اقتصاد کشور و اثرات اشتغالزایی، محرومیت زدائی و ارزآوری.

در خصوص تأثیر صنعت سنگ در اقتصاد کشور و موارد مرتبط به این موضوع، در طول سالهای گذشته طی چندین گردهمایی و براساس مقالات متعددی که توسط افراد مجرب و دست اندرکاران همراه با مباحث مختلف ارائه گردیه است  بارها این مسائل از زوایای گوناگون مورد بحث و بررسی قرار گرفته و اکثر همکاران در بخش های متنوع این صنعت با اینگونه موضوعات آشنایی لازم را دارا می باشند. بنابراین دراین قسمت بطور خلاصه به چند نکته اساسی و مهم اشاره می نمائیم:

1ـ با توجه به حجم ذخایر سنگهای تزئینی و تعداد و تنوع معادن و خصوصاً استقبال و تمایل بخش خصوصی جهت فعالیت در این معادن و صنایع وابسته به آن و امور صادراتی، کاملاً مشخص و مسلم است که صنعت سنگ دارای نقش ویژه ایی در اقتصاد کشور می باشد، و ظرفیت و استعداد افزایش و ارتقاء این نقش در سطوح بالاتر به هیچ وجه دور از دسترس نبوده و با یک سری برنامه ریزی و سیاست گذاری ها اصولی حصول نتایج مطلوب و جایگاه متناسب با توانمندی های موجود حتی در کوتاه مدت نیز میسر خواهد بود.

2ـ براساس میزان سرمایه گذاری مورد نیاز برای راه اندازی یک معدن سنگ ساختمانی، با رعایت اصول علمی و فنی از ابتداء تا انتها و مقایسه آن با سایر مواد معدنی مانند آهن، مس و سرب و روی با توجه به تناسب، درآمد و منافع نهایی، درک این مطلب اصلاً دشوار نیست که تجهیز و راه اندازی معادن سنگ از هر لحاظ به نفع مصالح اقتصادی و اجتماعی کشور می باشد زیرا با مشکلات کمتر و درآمد مناسب اقدامات در این زمینه عملی است.

   بدین ترتیب چرخه فعالیت هر معدن جدید سنگ موجب ایجاد مشاغل و انواع فعالیت های مورد لزوم و وابسته دیگر و در نهایت منابع بیشتر برای رونق صادرات می گردد. بدیهی است که مسائل مهم و حادی مانند عدم اشتغال و محرومیت در نواحی مختلف مسلماً معضلات و ناهنجاری های خاص خود را به همراه دارند و برای رفع این گونه مشکلات اجتماعی بر مبناء قابلیت ها ومزایای ذخایر و معادن سنگهای تزئینی راه اندازی و گسترش فعالیت این معادن با توجه به نکته فوق الذکر اثرات بسیار کارگشا و مفیدی داشته و در جهت شکوفایی اقتصادی و برقراری عدالت اجتماعی بعنوان یک منبع قابل اطمینان مطرح می باشند.

3ـ نقش صنایع معدنی وابسته به معادن سنگ یعنی کارخانجات فرآوری و همچنین اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در امور صادرات و به عبارتی صدور انواع سنگهای خام و یا فرآوری شده از نکات عمده دیگری است که در جایگاه صنعت سنگ دراقتصاد کشور باید مورد توجه قرارگیرند. وجود حدود 5500 الی 6000 واحد فرآوری در کشور، ضمن آن که زمینه اشتغال و فعالیت هزاران نفر را میسر نموده، می تواند بعنوان یک منبع اساسی و عمده برای رونق امور صادرات غیر نفتی نیز تلقی گردد. لذا اهمیت این بخش از صنعت سنگ در اقتصاد کشور از دیگر مزایا و نکات قابل توجه این صنعت محسوب می گردد و آثار مثبت و بسیارمؤثرفعالیت کارخانجات فرآوری سنگ در نقاط مختلفی مانند نی ریز، دهبید، قروه، تبریز، ازنا و بسیاری از مناطق معدنی دیگر کاملاً مشهود و مشخص هستند.

4ـ آخرین نکته در این قسمت ، مقوله حائز اهمیت صادرات انواع سنگهای تزئینی خام و فرآوری شده و نقش امر این مهم می باشد. آن چه مسلم و قطعی است، استعدادها و قابلیت های بالقوه و گسترده جهت رونق صادرات سنگ کشورمان وجود دارند، ولی میزان صدور در مقایسه با حجم ذخایر، تعداد معادن و کارخانجات فرآوری فعال مطابقت وتناسب چندانی مشاهده نمی شود.

بعنوان مثال در سال 1385 صادرات انواع سنگهای خام حدود 592 هزار تن و سنگهای فرآوری شده 188 هزار تن و در مجموع بالغ بر 780 هزار تن بوده است و با توجه به میزان تولیدات در واقع 7 درصد از کل تولید ما به بازارهای جهانی عرضه گردیده و کشور ما در تجارت سنگ خام رتبه نهم و در خصوص سنگ کار شده مقام چهاردهم را به خود اختصاص داده است.

  در حالی که ایران به لحاظ میزان تولید معادن خود در زمره پنج کشور مطرح و عمده در جهان می باشد چگونه در زمینه صادرات وضعیت تا این حد نامطلوب و بدون تناسب است؟ با توجه بیشتر به صادرات سنگ از جهت توانمندی ها و قابلیت های موجود و رفع موانع و مشکلات، مسلماً توسعه و رونق در این زمینه محقق می گردد و چنین امری بطور قطع و یقین نتایج و آثار اساسی و متعدد بیشتری در امور مختلف اقتصادی و اجتماعی کشور به ارمغان خواهد آورد.   وضعیت و جایگاه صنعت سنگ در ایران با توجه به سایر جهات عمده و مرتبط همراه با مشکلات و راه کارهای پیشنهادی انجمن سنگ ایران.

همانطوریکه در قسمت های قبلی بیان گردید یکی از مزایای ویژه صنعت سنگ در کشور ما علاقه مندی و تمایل بخش خصوصی جهت حضور و فعالیت در این صنعت می باشد که در مقایسه با دیگر مواد معدنی و صنایع وابسته به آن بسیار بارز و متفاوت است، و خوشبختانه در زمینه فرآوری از لحاظ میزان سرمایه گذاری و دانش فنی اقداماتی بعمل آمده است که اختصاص تسهیلات ارزی و ریالی و حمایت های مناسب دولت برای بازسازی و نوسازی خطوط تولید نیز از عوامل قابل ذکر می باشند، در این رابطه افزایش تعداد کارخانجات و ارتقاء میزان تولیدات آنها (حدود 35 درصد) در طی 5 سال گذشته از نقاط قوت و قابلیت در صنعت سنگ محسوب می شوند.

اما برای تأمین مواد اولیه کارخانجات فرآوری تولید و عرضه انواع سنگهای خام و مرغوب یک اصل مهم و بسیار اساسی است که متأسفانه در این بخش عدم عنایت و حمایت های لازم از معادن متناسب با فعالیت های صنعتی موجب بروز مشکلاتی گردیده که در صورت استمرار بی توجهی به اینگونه موانع و مشکلات، صنعت سنگ دچار آسیب های جدی و احتمالاً غیرقابل جبران خواهد شد.

برای کسب نتایج و جلوگیری از تضیع زمان به موارد مهم و عمده بترتیب ذیل و بصورت مختصر اشاره می گردد:

1ـ ضرورت اصلاحات در قانون معادن و توجه خاص به امور اکتشافات و مطالعات زمین شناسی قبل از آغاز عملیات بهره برداری در معادن سنگ.

2ـ توجه به صلاحیت علمی و فنی دارندگان مجوزهای اکتشافی و بهره برداری با توجه به 6 مورد عمده فوق الذکر جهت تسریع وضعیت معان سنگ ساختمانی در کشور.

3ـ کمبودها و عدم نظارت و حمایت های ضروری توسط دولت از معادن و لزوم وجود برنامه های مشخص و استراتژی مدون برای فعالیت های معدنی و تهیه آمار و اطلاعات مستند.

4ـ عدم اختصاص سرمایه لازم در امور بهره برداری از معادن سنگ های تزئینی.

5ـ عدم وجود امکانات و تسهیلات ارزی و ریالی جهت بخش معادن در صنعت سنگ کشور.

6ـ وجود ماشین آلات و تجهیزات فرسوده و قدیمی در اکثر معادن سنگ کشور.

بطور خلاصه می توان اعلام نمود که برای استفاه و بهره برداری اصولی و بهینه از کلیه منابع زیرزمینی و ذخایر معدنی ارزشمند، منجمله انواع سنگهای تزئینی تنظیم و اجراء برنا مه های علمی و فنی منطبق بر موازین نوین زمین شناسی و اکتشافات در اولین مرحله توسط افراد صاحب صلاحیت (از جهات مختلف فنی ومالی) یکی از مهمترین مراحل برای آماده سازی یک معدن مناسب مبانی صحیح کارشناسی و علمی می باشد. بنابراین لازم است که اهمیت مطالعات زمین شناسی و اکتشافی جهت آگاهی هرچه بیشتر تمامی علاقه مندان، متقاضیان و دست اندرکاران امور معدنی بصورت فراگیر و گسترده با ذکر کلیه ابعاد آن توسط سازمانهای ذیربط مطرح گردیده و هرگونه تغییرات و اصلاحات در قانون معادن برای اعمال تمام و کمال این بخش مهم معمول گردد. کسب این اعتقاد و باور که بهره برداری از ذخایر و نعمات الهی بدون شناخت علمی واقعاً نتایج مطلوبی را دربر نخواهد داشت، با توجه به نوع فعالیت ها در صنعت سنگ بطور قطعی ضروری است.

دراین صنعت کلیه مراحل باید بصورت حلقه های زنجیر تلقی شوند زیرا به شکل غیرقابل تفکیک با یکدیگر مرتبط می باشند، بنابراین ضمن تأکید مجدد بر امور اکتشافات که در واقع اولین مرحله از صنعت سنگ محسوب می شود، نظارت و هدایت های لازم توسط سازمانهای صنایع و معادن استانها نیز در راستای تحقق این امر باید مورد توجه اصولی و اساسی قرار گیرد. و اما تدوین استراتژی و سیاست گذاری های صحیح و مورد نیاز که باید منطبق بر شرایط معدنی و توانایی های موجود در این بخش باشد از دیگر مسائلی است که مسلماً اهمیت آن از نظر مسئولین محترم پوشیده نیست و بدیهی است که برای انجام این مسئله بسیار مهم تهیه آمار و اطلاعات و ارقام مستند از مراحل اصلی و بنیادی محسوب می گردد.

در صنعت سنگ نیز مانند بسیاری از صنایع و بخشهای معدنی دیگر کمبود آمار واقعی و قابل استناد موجب عدم توانایی لازم در امر تدوین سیاست های متناسب گردیده است که این مطلب در نهایت ما را از حصول نتایج نهایی و حضور کارآمد و موفق در صحنه های بین المللی محروم نموده و علیرغم مزایا و قابلیت های بی نظیر بهره برداری، مفید و شایسته از معادن سنگ بعمل نمی آید. از سوی دیگر برای توسعه و رفع موانع و مشکلات در معادن برقراری تسهیلات بانکی و حمایت های همه جانبه مسئولین از موارد عمده دیگری است که باید بدان توجه نمائیم.

تولید و میزان استخراج در معادن سنگ اگر برمبناء استفاده از روشهای نوین و ماشین آلات و تجهیزات جدید نباشد، وضعیت مطلوب و مناسبی را نمی توان در این بخش انتظار داشت، و تولیدی به مراتب کمتر از ظرفیت و حجم ذخایر بدست می آید که از مرغوبیت کافی نیز برخوردار نمی باشد و کارخانجات فرآوری سنگ هم اجباراً با اینگونه مواد اولیه نمی توانند تولیدات قابل عرضه در بازارهای خارجی را ارائه نمایند زیرا به لحاظ قیمت تمام شده و استانداردهای داخلی و خارجی در سطح مطلوب نبوده و از قدرت رقابت لازم برخوردار نمی باشند. بدین ترتیب محصولاتی نظیر کاشی و سرامیک و یا سنگهای تزئینی وارداتی به سهولت قادر به حضور و تملک بازارهای صنعت سنگ کشور خواهند بود.

تمامی دست اندرکاران و افراد مجرب تأیید می نمایند که برای رسیدن به تولیدات با کیفیت و قابل عرضه در کلیه بازارها و خصوصاً جذب خریداران خارجی وجود ابزار و ادوات مناسب همراه با روشهای نوین و در رأس آنها مدیریت کارآمد از اصول عمده کار می باشند، لذا در صورت رفع مشکلات معادن سنگ تزئینی از جهت کمبود ماشین آلات و تجهیزات جدید، توقع تولید سنگ خام مرغوب کاملاً منطقی است و حصول چنین سنگهایی موجب حفظ ارزش افزوده و ایجاد توانمندی متناسب با حجم ذخایر سنگ تزئینی خواهد شد، و با افزایش تولیدات و تعداد معادن سنگ مشکل عمده کمبود سنگ خام بدلیل عدم تطابق تعداد معادن فعال و کارخانجات فرآوری نیز مرتفع می گردد.

در این جا اشاره گذرایی به موضوع محدودیت و یا جلوگیری از صدور سنگ خام نیز ضروری به نظر می آید. ایجاد چنین حالتی در وضعیت فعلی نه تنها هیچگونه مشکلی را بر طرف نمی نماید، بلکه باعث از دست رفتن خریداران و بازارهایی می گردد که طی سالهای قبل با صرف زمان و هزینه های بسیار حاصل نموده ایم. در واقع این حرکت به نوعی یک مُسکن مقطعی است و بعد از مدت کوتاهی مسائل و دشواری های قبلی باضافه مشکلات جدیدتری را شاهد خواهیم بود. بنابراین بهترین راه حل افزایش تولید در معادن و بالا بردن تعداد معادن فعال می باشد.

در انتهای این مقاله راه کارهای پیشنهادی در خصوص موارد اساسی در صنعت سنگ کشور بشرح ذیل ارائه می گردد:

1ـ انجام اصلاحات لازم و ضروری در قانون معادن به منظور ایجاد تسهیلات ممکن برای جذب بیشتر علاقه مندان و افزایش فعالیتها در کلیه امور معدنی و خصوصاً معادن سنگهای تزئینی.

2ـ تأکید بر رعایت دقیق تمامی اصول علمی و فنی در مرحله انجام امور اکتشافی و بهره برداری و اعمال نظارت و هدایت های لازم توسط سازمانهای صنایع و معادن.

3ـ تهیه آمار و اطلاعات مستند و اصولاً ایجاد مرکزی برای استمرار فعالیت در این زمینه به منظور امکان کسب اگاهی از وضعیت واقعی معادن و صنایع وابسته در هر مقطع زمانی.

4ـ تسریع در امر تدوین استراتژی تعیین سیاست های مورد نیاز در امور معدنی کشور و منجمله معادن سنگهای تزئینی.

5 ـ وجود کارـ گروههای تخصصی در وزارت صنایع و معادن و فعالیت مستمر و مؤثر توسط آنها، با حضور نمایندگان تشکل های ذیربط در جهت بررسی و رفع مشکلات و تسهیل در انجام امور.

6ـ در صورت امکان ایجاد حداقل یک ادارۀ کل جهت مصالح ساختمانی و یا سنگهای تزئینی در حوزه معاونت امور معادن و صنایع معدنی با توجه به وسعت فعالیتها و ضرورت برخوردهای تخصصی به منظور پیشرفت و رشد هرچه بیشتر در امور معادن و صنایع وابسته به سنگهای تزئینی.

7ـ تسریع ممکن در زمینه ایجاد تسهیلات بانکی برای کلیه بهره برداران معادن و خصوصاً معادن سنگهای تزئینی به منظور تأمین ماشین آلات و تجهیزات جدید.

8ـ با توجه به وجودتشکل های مختلف در صنعت سنگ در سطح کشور، در صورت انجام برنامه ریزی و هماهنگی های لازم و امکان بهره برداری از قابلیت های تشکل ها مسلماً نتایج مطلوبتری حاصل خواهد شد. بدیهی است که برای حصول چنین نتایجی باید مسئولیت و نقش تشکل ها توسط مسئولین ذیربط ارتقاء یافته و جایگاه مناسبی برای آنها منظور گردد.

9ـ بررسی های لازم جهت رفع مشکلات و موانع موجود در امور صادرات سنگهای تزئینی و ایجاد امکانات ضروری برای تسریع و تسهیل در امر صادرات که در این زمینه همکاری کلیه سازمانها و مراکز ذیربط مورد نیاز می باشد.

10ـ بررسی نحوه اقدامات سایر کشورهایی که در بخش معادن، صنایع فرآوری و خصوصاً صادرات سنگهای تزئینی موفق به کسب جایگاه مناسبی در صحنه های بین المللی شده اند.